We zeggen allemaal maar dingen, we poepen clichés uit onze mond. De reden waarom gesprekken met mensen die ouder zijn dan jij vermoeiender zijn, is omdat hun zinnen vol zitten met stukjes gestandaardiseerde tekst.
Ze herleven hun gedachte niet wanneer ze vertellen, ze dreunen op wat ze ooit dachten of wat ze een ander hebben horen zeggen. En ook mij met mijn 25 jaar gebeurt het. Ik poep ook soms zinnen uit mijn mond waarvan ik denk “zeg ik dit?” Heb ik hier weloverwogen over nagedacht of praat ik een oude gedachte van mij of iemand anders na.
En mensen die dit doen, die zijn het niet waard om naar te luisteren; het zijn mensen die ook wat willen zeggen of mee willen doen, ook willen laten horen dat ze wat weten. Wanneer je dit soort zinnen uit iemands mond hoort komen moet je eigenlijk welgemeend applaudisseren en zeggen ”Poeh poeh nou nou, wat knap hoe jij dat allemaal zegt”. Het lastige is om dit welgemeend te doen.
Het begint met woorden. Bij jongeren het stopwoord. Een stopwoord gaat niet over de inhoud van het woord, het gaat over wie je op dat moment probeert te zijn. ’Kanker grappig’ wordt gezegd door tieners die zichzelf ervan proberen te overtuigen dat ze nergens en voor niemand bang zijn, je kan ze niet kwetsen en je moet voor ze oppassen want ze vinden zichzelf behoorlijk intimiderend.
Je hebt natuurlijk ook andere versies van kanker grappig, zoals de ’jij maakt een goeie grap maar ik steel de aandacht met mijn shockerende taalgebruik’. Walgelijk wordt herhaaldelijk gezegd door mensen die laten weten aan de rest van de wereld, dat zij niet in staat zijn tot negatief gedrag wat door hen als walgelijk wordt genoemd. Je hebt ook mensen die het nieuws de hele dag door napraten. Zij zeggen niet ”Ik hoorde op het nieuws...” zij vertellen je het nieuws alsof zij de deskundige zijn en lokken hiermee uit dat je hetzelfde gaat doen en reageert met een andere nieuws quote en zo verander je samen in een rip-off van het 20.00 uur journaal.
Poepen doe je niet uit je mond, maar het gebeurt nu te vaak. Helemaal in het afgelopen jaar waar we geen idee hebben van wat ons overkomt, vinden we de veiligheid in het doen alsof we alles begrijpen. Het helpt niemand, niemand voelt zich door de automatische piloot van tekst begrepen. Het is alsof een acteur zijn tekst zo snel mogelijk opratelt om te kijken of het goed in zijn hoofd zit. Alleen de acteur heeft daar wat aan, net als de poep-prater er alleen wat aan heeft om naar zijn eigen geratel te luisteren. Dan voelt die zich gerustgesteld, “ik begrijp het!” roepen die hersenen dan in paniek.
In mijn omgeving hoor ik weinig vragen, ze komen te weinig uit mijn mond en ze worden ook te weinig aan mij gesteld. Met een vraag zet je de automatische piloot uit. Want als we een echte interactie hebben, verbinding, dan kun je daar niet op anticiperen. Het verschil tussen goeie en slechte acteurs is niet hoe goed ze hun tekst kunnen geven, het is hoe ze incasseren en van daaruit reageren. Zelfs met een vooraf bedachte tekst kun je je verbonden voelen wanneer je incasseert. En met een vraag laat je de ander weten dat je bereid bent om te incasseren wat de ander je wilt vertellen.
Wellicht denk je ’ach, er komt zo nu en dan stront uit onze mond, er zijn wel ergere dingen op het moment’. Maar stel je eens voor dat politieke partijen i.p.v. van elkaar te overtuigen elkaar vragen zouden stellen. Dat je moeder of vader je vragen stelt en willen weten hoe jij over van alles en nog wat denkt, dat je een volgens jou complotdenker vragen stelt in plaats van uit je mond poept “Jij gelooft ook alles”. Het is mogelijk om je verbonden te voelen met mensen die anders in de wereld staan dan jij, zolang je maar nieuwsgierig bent en iemand niet meteen weg zet, of dat nu een minister, je moeder, een complotdenker, of de buurman is.
En dat wegzetten begint bij het napraten van woorden in plaats van je hersenen te laten werken. Stel domme vragen, geef domme antwoorden, vergeef domme vragen en domme antwoorden, want zolang ze uit een actieve hersenpan komen, is dat nog altijd beter dan een opgedreund script.
GAULLI STAM
