ANNA PAULOWNA/DEN HELDER - In de nacht van 13 op 14 januari 1916 viel de Anna Paulowna Polder ten prooi aan het zeewater. Toen was er nog een open verbinding tussen de Noord- en de Zuiderzee. In het huidige IJsselmeer was nog sprake van eb en vloed. Door een combinatie van een groot aanbod van water uit de op de Zuiderzee uitmondende rivieren, heftige storm en hoogwater, bezweek de Amsteldijk ten oosten van Van Ewijcksluis. Over een lengte van zo’n 150 meter stroomde het zeewater de Oostpolder in. Binnen korte tijd stonden alle landerijen blank. Het zeewater baande zich ook een weg naar de Westpolder, waar het werd tegengehouden door de wat hoger liggende spoorbaan.
Met man en macht werd gewerkt om een einde te maken aan de watersnood. Het gat in de dijk werd gedicht en het pompen begon. Een grote dieselpomp van de Marine werd voor dit doel ingezet. Het stationsgebouw stond nog hoog en droog. De plaatselijke apotheekhoudende huisarts ging er spreekuur houden, maar al gauw had de burgemeester het gebouw ook ontdekt en hield hij er zitting. Maandenlang werden in hetzelfde onderkomen treinkaartjes verkocht, huwelijken voltrokken en patiënten behandeld. Met recht een multifunctioneel gebouw.
In de geschiedenis van de Noordkop speelden en spelen dijken en duinen een voorname rol. Had het water tussen Callantsoog en Den Helder eeuwenlang bijna vrij spel, vanaf de bouw van de Oldenbarneveldtsdijk (Zanddijk) in 1610 was dat niet meer het geval. Al het water ging voortaan richting Marsdiep. Voor de westelijke kust van de Noordkop ontstond het Schulpengat. Door de bouw van steeds nieuwe dijken, zeeweringen en veranderingen in de kustlijn (zandsuppletie) wijzigde de loop van het water zich dientengevolge. Menselijk ingrijpen had grote invloed op het landschap van de Kop van Noord-Holland.
Eb en vloed vervoeren grote hoeveelheden zand naar de Waddenzee en weer terug, waarbij het Marsdiep steeds meer wordt uitgeschuurd en dieper wordt. Op sommige plekken zelfs 60 meter. De Helderse Zeewering is grotendeels met basaltblokken bekleed. In de loop der jaren zijn er bovendien massa’s stenen in zee gestort. Toch slijt de kust langzaam af waarbij het zand richting Texel wordt gebracht. De Zeewering is nabij ’Kaaphoofd’ zo enorm diep geworden dat deze volgens historicus Herman Lambooij met ’de teen in een afgrond staat’.
We denken dat we anno 2021 veilig zijn voor het water en dat dijkdoorbraken tot het verleden behoren. Het Hoogheemraadschap is dan ook voortdurend bezig met het onderhoud van dijken, waaronder de Helderse Zeewering. Volgens Hoogheemraadschap Hollands Noorder Kwartier is er voor wat betreft het stuk zeewering vanaf Den Helder tot Den Oever een kans van 1% (slechts één keer per honderd jaar) op een dijkdoorbraak.
Het gezaghebbende Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) waarschuwt voor de onomkeerbare gevolgen van een opwarming van de aarde van 1,5 °C in 2030. Door de opwarming van de aarde door menselijke activiteiten verandert het klimaat drastisch en dat kan niet meer teniet worden gedaan. We zien nu al de gevolgen. Een strenge winter is bijvoorbeeld al verleden tijd. Wel zie je over de hele wereld extreem weer, waardoor hittegolven, droogtes, bosbranden, stormen en overstromingen steeds vaker voorkomen. Een groot deel van de Noordkop ligt beneden de zeespiegel en is het eerst aan de beurt als het zeewater meters hoger wordt. Er wordt door Nederlandse auteurs weinig over geschreven, terwijl het toch een zeer belangrijk onderwerp is dat ons allemaal aangaat...
Kees Zwaan
(Illustraties: Katholieke kerk Anna Paulowna in 1916 (Noord-Hollands Archief) - Katholieke kerk Spoorbuurt in 2021 - De Helderse zeewering (teen in de afgrond))
